To nie jest oczywiste, że to właśnie w Tunezji poza Włochami zachowało się najwięcej rzymskich zabytków. Swego czasu Africa Minor oraz Africa Proconsularis była niezwykle ważną prowincją Cesarstwa Rzymskiego – jego spichlerzem, ogromnym magazynem rolniczym, zarządzanym bezpośrednio przez Senat nie Cesarza. Wcześniej należała do Królestwa Kartaginy, jednak – jak wiemy – po nieudanej kampanii Hannibala i Wojnach Punickich na zawsze przypadła Rzymowi.
Chcemy Wam w tym wpisie uświadomić, że dzisiejsza Tunezja to państwo z naprawdę ogromną liczbą rzymskich pozostałości, rozsianych po całym kraju. Kilka miast można uznać nawet za jedne z najlepiej zachowanych na świecie.
1. DOUGGA
Położona w środkowej Tunezji miasto na skłonie Gór Atlas liczyła sobie w najlepszych latach nawet 6 tysięcy mieszkańców, co jak na nieprzyjazne półpustynne tereny graniczne było imponującą liczbą. Przybywały do niej karawany z całej Sahary ze złotem i kością słoniową. Sama handlowała oliwkami i niewolnikami. Być może tutaj przyprowadzono niewolnika – Jubę, czyli przyjaciela Maksimusa z filmu Gladiator. I być może to odosobnienie pomogło temu miasto przetrwać do dziś w bardzo dobrym stanie. Douggę złupili i wyburzyli, przybyli tu z Hiszpanii Wandalowie. Wśród ocalałych budowli, dających kojący cień, zachował się monumentalny amfiteatr, ogromny Kapitol i Forum. Jest autentyczny układ ulic i mury domostw, wysokie nawet na 2 metry. Do Douggi dostaniemy się autobusami z Tunisu lub małymi busikami z przesiadką w Teboursouk lub Gaafour (stacja kolejowa).
fot. Marcin Nowak
2. KARTAGINA I UTYKA
Założona przez Fenicjan stolica królestwa, które rywalizowało z Rzymem dziś jest częścią aglomeracji Tunisu. Pozostałości po mieście szukać trzeba pomiędzy współczesnymi budynkami, ulicami i linią kolejową. Najwięcej zabytków znajduje się pomiędzy stacjami Karthago Sallambo a Karthago Amilcar. Do najbardziej charakterystycznych miejsc należą pozostałości dwóch portów kartagińskich – wojennego i handlowego. Trochę bardziej na północ można zwiedzać pozostałości dawnej handlowej dzielnicy – Magona, natomiast na zachód położone jest święte cmentarzysko Tofet. Najlepszym widokowym punktem na terenie kompleksu znajduje się Wzgórze Bursa, które było sercem dawnego, prawie półmilionowego miasta.
Młodszą siostrą Kartaginy jest Utyka, leżąca blisko trasy Tunis – Bizerta. Swego czasu zdradziła jednak afrykańską metropolię i w 3 Wojnie Punickiej poparła Rzym, udostępniając mu swój port do celów wojennych. Nie uchroniło ją to jednak od zburzenia. Dodatkowo jej rolę zakończyła… przyroda. Port zaczął się zamulać i oddalać od morza. Dziś wykopaliska znajdują się aż 10 km o linii brzegowej.
fot. Marcin Nowak
3. BULLA REGIA
Położona blisko miasta Jendouba Bulla Regia to nietypowe miasto, w którym mieszkańcy chronili się przed skwarem i upałami w podziemnych willach i piwnicach, przez co dzisiejsze wykopaliska w dużej mierze rozpościerają się w głębokich dołach, pozostałości ulic położone są dużo poniżej poziomu gruntu. Ciekawostką jest fakt, że Bulla była siedzibą małego Królestwa Numibijskiego, przez lata wasala Rzymu, będącego jakby „przedsionkiem” Cesarstwa do niegościnengo pustynnego wnętrza Afryki. Dziś znajdziemy tu pozostałości wielu dwupiętrowych willi mieszkalnych, budynków administracyjnych czy term. Okolica znan była m.in. z ogromnych pól pszenicy o lasó, w któych już w tamtych czasach odbywały się polowania. Widać to na jednej z wielu przeniesionych stąd do Muzeum bardo mozaik, pokazujacych tradycyjne rzymskie polowanie.
Kilkanaście km na zachód od Jendouby znajdują się dwa inne rzymskie wykopaliska – pozostałości miast Thuburnica i Chemtou.
fot. David Holt London / flickr.com / CC
4. SBEITLA
Największa rzymskie miasto na południu Tunezji, położone już na tunezyjskim Sahelu. Dawniej nazywane Sufetula, dziś zachwyca zachowanymi w dobrym stanie świątyniami, wczesnochrześcijańskimi kościołami, amfiteatrami. Do ruin można dojść pieszo z centrum miasta. Po przejściu przez kasy zachwyca nas doskonale zachowana szachownicowa siatka ulic oraz łuk triumfalny Dioklecjana. Co odróżnia Sbeitlę od innych rzymskich miast w Tunezji to fakt występowania tu kilku bizantyjskich fortów, które broniły granic przez lata przed plemionami z pustyni. Warto zobaczyć również gigantyczne 100-metrowe Łaźnie Zimowe, gdzie do dziś można obejrzeć pozostałości basenów kąpielowych, kanałów i podziemnych cystern.
fot. archer10 (Dennis) / flickr.com /CC
5. HAIDRA
Haidra to najrzadziej odwiedzane przez turystów dobrze zachowane rzymskie miasto w Tunezji. Może powodem tego, jest, że leżą praktycznie przy granicy z Algierią na zachodnich krańcach dzisiejszego państwa. Po drugiej stronie granicy znajduje się algierska Tebessa. Dawna Ammaedara leży w okolicach miasta Haydrah, do którego prowadzi linia kolejowa z Tunisu do Kasserine. Największymi zabytkami parku archeologicznego, uważanego za jeden z najpiękniej położonych oraz najstarszych są graniczne fortece bizantyjskie, pozostałości łaźni, pojedynczych domostw.
Ciekawostką jest również położony około pół godziny jazdy na północ od Haidry niedaleko miejscowości Kalaat Es Senam Stół Jugurty, samotna góra stołowa, mityczna warownia walczącego bohatersko z Rzymianami numidyjskiego króla Jugurthy.
POZOSTAŁE INTERESUJĄCE MIASTA RZYMSKIE
Stwierdza się, że rzymskich miast w dzisiejszej Tunezji jest minimum 30. Większość to płatne archeologiczne parki, gdzie trzeba wysupłać 2-3 dinary, natomiast sporo miejsc nie wymaga opłaty, jest schowana gdzieś pomiędzy suchymi wzgórzami lub przy opłotkach współczesnych wsi i miasteczek. Do miejsc wart uwagi na pewno powinniśmy jeszcze zaliczyć: Maktar (Mactaris) w środkowej części kraju, Sicca Venetia, czyli rzymskie pozostałości w dzisiejszej miejscowości El Kef, Neapolis – dzisiejszy Nebeul, gdzie ruiny znajdują się tuż przy plaży oraz Kerkouane, co prawda bardziej fenickie niż rzymskie acz bardzo dobrze zachowane miasto na Półwyspie Cap Bon.
KLIKNIJ I ZOBACZ NASZĄ MAPĘ >>
Ania i Marcin Nowakowie, znani jako Wędrowne Motyle.
