Od 2003 roku na liście UNESCO znajdują się przepiękne drewniane kościoły południowej Małopolski. Zlokalizowane są one w niewielkich wsiach: Binarowa, Dębno Podhalańskie, Lipnica Murowana i Sękowa (a także kościoły w Haczowie i Bliznem w woj. podkarpackim).
Pokazują one tradycję budowania średniowiecznych kościołów rzymskokatolickich, która polegała na poziomym układaniu drewnianych bali (technika ta rozpowszechniona była od średniowiecza w Europie Północnej i Wschodniej). Powstawały dzięki bogatym fundatorom i do dziś dnia urzekają swoją piękną architekturą, bogato zdobionym wnętrzem a także niesamowitym klimatem panującym wewnątrz (tylko w takich kościółkach można poczuć specyficzny zapach kadzidła i starego drewna a także poczuć chłód nawet w najbardziej gorący dzień). Obecnie wszystkie te kościółki Małopolski (no i sporo innych) znajdują się na Szlaku Architektury Drewnianej.
Jeśli wybieracie się w Beskid Niski, w rejon Magurskiego Parku Narodowego (na granicy województwa małopolskiego i podkarpackiego, obejmuje pasmo Magury Wątkowskiej i górne dorzecze Wisłoka), to wstąpcie do któregoś z wpisanych na listę UNESCO drewnianych kościółków (dawnych prawosławnych i łemkowskich cerkwi) albo też do innych, niekoniecznie znajdujących się na tej zaszczytnej liście (jak np. Cerkiew w Bartnem, Chyrowej, Polanach, Olchowcu, Krempnej – tutaj też jest siedziba parku). Wędrując szlakami turystycznymi będziecie też mieli okazję minąć liczne kapliczki, krzyże, figury przydrożne, cmentarze z I WŚ, Jezioro Zaporowe w Klimkówce, czy mogiłę zamordowanych podczas II WŚ Żydów na przełęczy Hałbów.
A oto lista małopolskich drewnianych kościółków wpisanych na listę UNESCO:
1. Kościół pod wezwaniem Św. Michała Archanioła w Binarowej, zbudowany został w początkach XVI wieku, nieco później dobudowano do niego wieżę. Kościół składa się z nawy i przylegającej do niej Kaplicy Aniołów Stróżów, prezbiterium oraz wieży zwieńczonej ostrosłupowym hełmem. Dachy, jak i ściany świątyni pobite są gontem (przez pewien czas kościół zwieńczony był połyskującą blachą), co dodaje jej malowniczej harmonii. Obok przylega dzwonnica z XV wiecznym dzwonem. Wnętrze jest przepięknie zdobione (zwłaszcza sufit, prezbiterium i nawy) a najcenniejszymi zabytkami są figury świętych pochodzące z XIV wieku, a także gotycka kamienna chrzcielnica. W sumie całe wyposażenie świątyni pochodzi z okresu od XIV do XVII wieku.
Fot. Marcin Nowak
2. Kościół pod wezwaniem Św. Leonarda w Lipnicy Murowanej, to jedna z najstarszych i najcenniejszych drewnianych świątyń w Małopolsce – powstała już pod koniec XV wieku. Kościół składa się z nawy i prezbiterium nakrytych wspólnym dachem, który pokryty jest gontem. Gont pokrywa również zadaszenia obiegających świątynię otwartych podcieni tzw. soboty. Wnętrze jest piękne, bogato zdobione, malowane strop oraz ściany (pochodzą z XV i XVI wieku). W kościele nie możemy zobaczyć autentycznych ołtarzy pochodzących z XV i XVI wieku, ponieważ po kradzieży (i późniejszym odzyskaniu ich) przeniesiono je do Muzeum Diecezjalnego w Tarnowie (w świątyni zobaczymy ich kopie). Do ciekawszych elementów wyposażenia należy rzadki instrument muzyczny – pozytyw szkatulny pochodzący z początku XVII w. Znajduje się tu również krypta podziemna z grobowcem rodziny Ledóchowskich.
3. Kościół pod wezwaniem Świętych Apostołów Filipa i Jakuba w Sękowej, podobnie jak poprzednia świątynia, tak i ta pięknie położona wśród zieleni Beskidu Niskiego, powstała w początkach XVI wiek (podczas I WŚ świątynia została doszczętnie zniszczona). Często malowana była przez tak wspaniałych artystów jak chociażby Wyspiański czy Tetmajer. Kościół wyróżnia się przede wszystkim sięgającym niemal ziemi, pokrytym gontem dachem oraz kwadratową wieżę, któej konstrukcje możemy dokładnie zobaczyć a także otaczające go otwarte podcienia, czyli tzw. soboty (przeznaczone dla pielgrzymów, którzy przebywając – nieraz wiele kilometrów na niedzielną mszę już w sobotę wieczorem, mogli właśnie tutaj przespać się i przeczekać do rana). Wnętrze nie jest szczególnie bogate, lecz właśnie swoją „prostotą” przykuwa uwagę (choć późnorenesansowy ołtarz główny nie należy do najbardziej skromnych). Najcenniejsza jest jednak, kamienna chrzcielnica z XVI wieku.
fot. Marcin Nowak
4. Kościół pod wezwaniem Św. Michała Archanioła w Dębnie Podhalańskim, legenda głosi, że świątynia wzniesiona została przez zbójników, którym ukazał się Archanioł, jednak nie ma co tak bardzo wierzyć legendom. Fakt jest taki, że kościół powstał w XV wieku, a wieżę dobudowano na początku wieku XVI.Świątynia wzniesiona jest z drewna iglastego. Składa się z nawy, prezbiterium z przylegającą doń zakrystią oraz z wieży. Kościół zwieńczony jest gontem, jedynie izbica wieży pokryta jest deskami. Jak we wszystkich wcześniejszych kościółkach, tak i tu wnętrze pokryte jest bogatą polichromią, która powstała na przełomie XV/XVI wieku przy użyciu szablonów zwanych patronami (zobaczymy tu motywy roślinne, geometryczne, figuralne, sceny polowań oraz piękny orzeł jagielloński). Najcenniejszymi zabytkami są tu rzeźby z XIV wieku a także gotycki ołtarz główny.
BYLIŚCIE W KTÓREJŚ Z CERKWI ZNAJDUJĄCEJ SIĘ W OBRĘBIE MAGURSKIEGO PARKU NARODOWEGO? ZWIEDZILIŚCIE KOŚCIÓŁKI Z LISTY UNESCO? PODZIELCIE SIĘ SWOIMI WRAŻENIAMI
Ania i Marcin Nowakowie, znani jako Wędrowne Motyle.
