Najważniejsze klasztory bułgarskie znajdują się w miastach: Wielkie Tyrnovo, Gabrovo, Etyr, Arbanasi, Szumen. Wycieczka fakultatywna trwa 2 dni.
Wielkie Tyrnowo nazywane było w Drugim Cesarstwie Bułgarskim Drugim Konstantynopolem i Miastem Carów, wtedy też miasto nad rzeką Jantrą było stolicą Cesarstwa. Dla miasta charakterystyczne są cztery wzgórza: Cerewec, Momina Krepost, Trapezica i Sweta Gora i to, że położone jest na klifach głębokich wąwozów.
Najbardziej interesującym miejscem w mieście, przyciągającym wielu turystów z całego świata jest wspomniane wcześniej wzgórze Cerewec na którym dumnie wznosi się spowita w chmurach twierdza okolona grubymi murami. Prowadzi do niej kamienna grobla nad rzeką Jantrą.
By dotrzeć na wzgórze trzeba przejść wzdłuż wytyczonej wśród kamiennych domów i innych dawnych zabudowań (zachowały się na stokach Carewca fragmenty aż 400 średniowiecznych domów, 22 cerkwi, 4 cerkwi i bizantyjskiej bazyliki) wijącej się, malowniczej ścieżki. Warto to zrobić, bo na samym szczycie wzgórza znajduje się XIII wieczna cerkiew Patriarsza– matka bułgarskich cerkwi, która w średniowieczu była siedzibą najwyższych władz prawosławnych i wspaniały widok na miasto, rzekę i urwiska skale.
Tutaj zobaczyć można również pałac patriarszy oraz domy innych hierarchów kościelnych i carski pałac, a także budowle gdzie stracony został władca Cesarstwa Łacińskiego- Baldwin, od jego imienia nazwano bastion ten Wieżą Baldwina. Na przeciwległym krańcu twierdzy znajduje się kolejne, słynące z niechlubnych wydarzeń miejsce- Skała Straceń, gdzie pozbawiani byli życia poprzez zrzucanie ich ze wzgórza spiskowcy.
Kolejne wzgórze w mieście- Sweta Gora to miejsce gdzie zamieszkiwali liczni mnisi, których głównym zajęciem było przepisywanie i tłumaczenie ewangeliarzy. Dzisiaj zobaczyć tu można obelisk upamiętniający powstanie Pierwszego Cesarstwa Bułgarskiego a także Uniwersytet Cyryla i Metodego.
Pomiędzy Cerewcem a wzgórzem Trapezica (gdzie w średniowieczu zamieszkiwali członkowie wyższego kleru) znajduje się podgrodzie – Asenova. Tam właśnie wiedli swoje życie rzemieślnicy i niższy kler. Zachowały się w podgrodziu między innymi cerkwie, najważniejszą z nich jest cerkiew pod wezwaniem Sweti Czetyrdeset Myczenici, gdzie znajdują się kolumny upamiętniające zwycięstwa carów.
Wokół Wielikiego Tyrnowa pozostało 14 klasztorów, które powstawały tutaj w okresie Drugiego Cesarstwa Bułgarskiego i były kolebką gdzie rozwijała się literatura i sztuka, a podczas niewoli tureckiej przepisywano w klasztornych skryptoriach dawne księgi. Klasztory te nazwane zostały carskimi,były bowiem zakładane dzięki hojności bułgarskich władców, możnych lub ich rodzin. Warto jest odwiedzić na przykład klasztor Sweti 40 Myczenici, który zbudowany został w miejscu, gdzie jak mówi legenda patriarcha tyrnowski spotkał wracającego po wygranej bitwie cara Iwana Asena II (monastyr znajduje się w pobliskiej wiosce Merdanja).
W niewielkiej odległości od Wielkiego Tyrnowa znajduje się miasto- rezerwat architektoiczny Arbanasi. Miasto wraz z jego zabudowaniami znajduje się na Liście Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO. Niegdyś słynęło z handlu, bardzo rozwiniętego rzemiosła, głównie skórzanego, co przyniosło miastu a zwłaszcza wśród kupców duże bogactwo, które należało strzec i chronić (ich domy budowane były jak małe twierdze z grubymi murami, licznymi pomieszczeniami, sekretnymi schowkami i masywnymi umocnionymi drzwiami). Niektóre domy jak na przykład dom Konstancalijewa czy Ha-dżilijewa zamienione zostały na muzea i udostępnione turystom. Można z bliska obaczyć wszystkie pomieszczenia i sprzęty, które znajdują się w domach i dzięki temu wyobrazić sobie jak mieszkali ówcześni ich właściciele.
W mieście zachowało się aż 144 charakterystycznych, nigdzie indziej nie spotykanych budynków mieszkalnych- małych twierdz, 5 cerkwi-niskich i bez kopuł- zgodnie z rozporządzeniem władz osmańskich (najstarszą jest XV wieczna kamienna cerkiew Narodzenia Pańskiego ze wspaniałymi freskami przedstawiającymi Sąd Ostateczny i Narodzenie Pańskie oraz drewnianym ikonostasem wewnątrz świątyni) oraz 2 klasztory na peryferiach (XVII wieczne monastyry Sweti Nikoła i Uspenie Bogorodiczno gdzie znajduje się wspaniała ikona Bogurodzicy). Nic więc dziwnego, że zespół ten znajduje się na liście UNESCO.
Gabrovo to kolejne niezwykle ciekawe miasto, które jednak słynie z zupełnie czego innego niż pozostałe wcześniej opisane, bo ze skąpstwa jej mieszkańców. Gabroviane zdają sobie z tego sprawę i swoje skąpstwo traktują raczej jako zaletę a wszelkie dowcipy na ich temat umieścili w znajdującym się w centrum miasta Domu Humoru i Satyry. Symbolem miasta jest kot z obciętym ogonem, dlatego że takim kotom krócej trzyma się drzwi otwarte gdy chcą wejść do domu, niż pupilom z długimi ogonami, a co za tym idzie mniej ciepła ucieka z domu. Gabrovo jest również znane jako najdłuższe miasto w Bułgarii- ciągnie się 25 km. wzdłuż rzeki Jantry a także słynie z budynków wzniesionych w stylu bułgarskiego odrodzenia narodowego. Zobaczyć tu można 28 metrową wieżę zegarową, Cerkiew Sweta Bogorodica, kilka mostów nas rzeką Jantrą ze zdobieniami obrazującymi historię Bułgarii, zwiedzić bogato wyposażony odrodzeniowy Dom Deczkowa, czy Muzeum Edukacji.
Największą popularnością cieszy się jednak wśród turystów znajdujący się 7 km. od Gabrowa skansen na wolnym powietrzu Etyr. Będąc tutaj można poczuć się jakby czas się zatrzymał. Miasteczko-muzeum usytuowane wzdłuż kamiennej uliczki nad wodami rzeki Siwek pomyślane zostało jako miejsce gdzie każdy może poznać rzemiosło i sposób życia Gabrovian w okresie odrodzenia, a tym samym ocalić tradycyjne rzemiosło od zapomnienia. Przechadzając się po miasteczku zbudowanym na powierzchni 7 ha. zobaczyć można domy mieszkalne, karczmy, wieżę zegarową, cerkiew, młyny wodne no i oczywiście budynki rzemieślnicze (jest ich wszystkich około 50, niektóre stare, inne nowymi wiernie odtworzonymi na wzór starych). To one tak naprawdę stanowią największą atrakcję miejsca. Każdy turysta może zobaczyć w warsztatach rzemieślniczych usytuowanych wzdłuż głównej ulicy w jaki sposób przeróżne przedmioty: gliniane naczynia, kożuchy, tkaniny, ikony, kolorowe stroje, miedziane misy, kociołki, dzwonki, kołatki, biżuterię i inne wyroby rzemieślnicze wykonywane były przed wieloma laty. Odwiedzający Etyr mogą spróbować swoich sił w pracach rzemieślniczych: ulepić garnek, namalować ikonę czy wykuć podkowę. To miejsce magiczne, mimo że w znacznej części zabudowania zostały postawione na nowo, to jednak można tu poczuć atmosferę miasteczka typowo rzemieślniczego, gdzie odgłosy pracy wydobywające się z warsztatów i małych zakładów rzemieślniczych są wszechobecne.
Około 4 km od „żyjącego skansenu” Etyr zobaczyć można Monastyr Sokołski. Zbudowany został przed Jaskinią Sokołską, która znajduje się w wapiennej skale (stąd jego nazwa). Początkowo była to jedynie drewniana cerkiew i chata, z czasem ta pierwsza została przebudowana (na dużą kamienną cerkiew) i ozdobiona licznymi malowidłami, drewnianym ikonostasem sporządzonym przez znakomitych artystów triawneńskich oraz kopułą, a także na terenie klasztoru wybudowano studnię z ośmioma kranami uwieńczonymi kamiennym sokołem każdy. Warto wspomnieć że podczas wojny rosyjsko-tureckiej w klasztorze zorganizowany był lazaret.
Szumen miasto z X w, które swoją nazwę wzięło od króla Symeona, obecnie ważny ośrodek przemysłowy Bułgarii, niegdyś ważny ośrodek kulturalny a także za panowania tureckiego, ważny punkt kompleksu obronnego zwanego „Czworokątem Fortec” obok ufortyfikowanych miast Warna, Ruse, Silistra. Z miastem związani są również liczni Polacy, między innymi stacjonowały tu internowane po Wiośnie Ludów oddziały polskich żołnierzy-powstańców, czy uczestnicy konfederacji barskiej. Będą tutaj warto jest zobaczyć największy w całej Bułgarii meczet Szarif Chalili Pasza Dżamija zbudowany w 1744 roku, zwany Tombuł. To wspaniała bogato zdobiona budowla (barokowy styl turecki zwany tulipanowym) z kopułą wysoką na 20 metrów. Wzięła ona swoją nazwę od kształtu brzuchatej kopuły (Tombuł znaczy pulchny). Nad miastem, na wzgórzu wznosi się Twierdza Szumeńska. W tym miejscu właśnie powstała w zamierzchłych czasach jedna z pierwszych osada w Bułgarii. Pierwsze fortyfikacje wznieśli Trakowie, później wzmocnili je Rzymianie i Bizantyjczycy, za czasów Drugiego Cesarstwa Bułgarskiego warowna osada zyskała na znaczeniu, by w końcu zdobyta przez Turków i po bitwie pod wodzą Władysława Warneńczyka zupełnie popaść w ruinę. Obecnie ufortyfikowane miasto zostało starannie odrestaurowane, można więc sobie bez problemu wyobrazić jak wspaniałe było. Jedną z atrakcji dla turystów jest inscenizacja bitwy, która doprowadziła do zburzenia twierdzy pod wodzą Władysława Warneńczyka.
JAK WYGLĄDAJĄ WYCIECZKI FAKULTATYWNE DO BUŁGARSKICH KLASZTORÓW?
Przykładowy ramowy program wycieczki:
Pierwszy dzień
1. Wyjazd z hoteli we wczesnych godzinach porannych w kierunku Gabrova.
2. Po drodze do Gabrova podziwianie krajobrazów oraz znajdującej się w pobliżu wsi Madara i niedaleko miasta Szumen płaskorzeźby (Rycerza Madara) przedstawiającej rycerza który zwyciężył w walce z lwem. Płaskorzeźba pochodzi z VIII wieku, wykonana została na 100 metrowym klifie i zachowała się donaszych czasów w nienaruszonym stanie, wpisana została na listę UNESCO. Postój w Szumenie, obiad.
3. Przejazd do Wielkiego Tyrnova, zwiedzanie wzgórza Cerewec i wzniesionej na jego szczycie twierdzy o tej samej nazwie. Następnie zwiedzanie klasztoru Drnjanowo. Przejazd do Gabrova, zakwaterowanie w hotelu, kolacja i nocleg.
Drugi dzień:
1. Wczesne śniadanie w hotelu, następnie przejazd do oddalonego około 8 km. od Gabrova „żywego muzeum” na wolnym powietrzu Etyr (Etara). Następnie zwiedzanie oddalonego o 4 km od skansenu Monastyru Sokołskiego.
2. Przejazd do rezerwatu architektonicznego Arbanasi wpisanego na listę UNESCO. Zwiedzanie średniowiecznego malowniczego miasteczka, wizyta w jednym z domów- małych twierdz (kupcy musieli budować domy tak, by było w nich mnóstwo zakamarków, tajemniczych przejść by skutecznie chronić swoje bogactwo) udostępnionym turystom oraz jednej z cerkwi (budowane były one bez kopuł oraz musiały być dostateczni niskie by nie nie przewyższały „głowy Turka siedzącego na koniu”).
3. Chwila odpoczynku, obiad po którym następuje ostatni punkt wycieczki- zwiedzanie Klasztoru Świętego Piotra i Pawła.
4. Powrót do hoteli w godzinach wieczornych.
RODZAJ WYCIECZKI: HISTORIA
CO ZABRAĆ ZE SOBĄ: NAKRYCIA GŁOWY, OKULARY PRZECIWSŁONECZNE
CENY: około 95-100€
A WAM, JAK PODOBAŁO SIĘ NA WYCIECZCE ŚLADEM BUŁGARSKICH KLASZTORÓW? CZY WARTO SIĘ NA NIĄ WYBRAĆ?
Ania i Marcin Nowakowie, znani jako Wędrowne Motyle.
